Gdzie występuje grzybień biały i dlaczego przyciąga miłośników przyrody?

Grzybień biały to jedna z najbardziej rozpoznawalnych roślin wodnych w Europie i Azji. Zasiedla zbiorniki o spokojnym nurcie, a jego olśniewające kwiaty i szerokie liście przyciągają uwagę miłośników przyrody. Ochrona tego gatunku świadczy o trosce o bioróżnorodność oraz jakości siedlisk wodnych, w których występuje [1][2][6].

Gdzie występuje grzybień biały?

Grzybień biały (Nymphaea alba) w Polsce występuje głównie na nizinach, szczególnie na północnych i zachodnich obszarach kraju, gdzie jest rośliną pospolitą. Rzadziej pojawia się na południu i w górach, gdzie znane są tylko pojedyncze stanowiska, między innymi w Karpatach. Najwyżej położone stanowisko odnotowano na wysokości 652 m n.p.m. w okolicach Czarnego Dunajca [1][2].

Roślina ta preferuje wody stojące oraz wolno płynące – stawy, jeziora, starorzecza i zakola rzek, wybierając muliste dno oraz głębokość do 2,5–3 metrów [6][8]. Gatunek jest typowy dla umiarkowanego klimatu Europy i Azji, gdzie zasiedla przede wszystkim zbiorniki o umiarkowanym poziomie składników odżywczych, od mezotroficznych po eutroficzne [2][8].

Grzybień biały można spotkać także w wielu innych krajach europejskich, przy czym w miejscach o silnej antropopresji następuje spadek liczebności populacji. Populacje maleją zwłaszcza na terenach przekształcanych przez człowieka – skutek zanieczyszczenia i regulacji rzek [1].

Dlaczego grzybień biały przyciąga miłośników przyrody?

Grzybień biały wyróżnia się wyjątkową estetyką – ma duże, szerokie, pływające liście z charakterystycznym wcięciem u nasady oraz okazałe, białe, pachnące kwiaty o średnicy do 12 cm, które rozwijają się latem. Kwiaty otwierają się rano i zamykają po południu, a do kwitnienia wymagają temperatur powyżej 18°C [9]. Ich okazałość i intensywna biel przyciągają uwagę fotografów i miłośników natury [9].

Dla osób doceniających ekosystemy wodne, grzybień biały jest symbolem czystych wód i zdrowych siedlisk. Jego obecność wskazuje na relatywnie dobrą jakość zbiornika – roślina ta nie toleruje nadmiernego zanieczyszczenia i silnego odwadniania [1][8]. Dlatego jest wskaźnikiem stanu środowiska wodnego i cennym elementem krajobrazu przyrodniczego [1][5].

Roślina ta pełni ważną rolę w ekosystemie: jej liście i kwiaty dają schronienie drobnym zwierzętom, a kwiaty stanowią źródło pokarmu dla zapylaczy. System korzeniowy stabilizuje dno i ogranicza erozję [1][8][9].

Znaczenie gatunku oraz zagrożenia

Grzybień biały nie tylko zachwyca wyglądem, lecz jest również objęty ochroną częściową w Polsce od 1957 roku. Jego ochrona wynika ze znaczenia ekologicznego i konieczności zachowania bioróżnorodności wodnych ekosystemów. Przepisy chroniące gatunek mają na celu utrzymanie stabilnych populacji oraz zahamowanie niszczenia naturalnych siedlisk. Obejmuje go także dyrektywa siedliskowa Natura 2000 [1][5].

Do głównych zagrożeń należą: przekształcenia hydrotechniczne, zanieczyszczenia, pogłębianie i odwadnianie zbiorników oraz nadmierne użytkowanie siedlisk. W konsekwencji populacje grzybienia białego w wielu krajach europejskich wykazują tendencje spadkowe [1].

Roślina była również ceniona dawniej za właściwości lecznicze i barwierskie, co przyczyniło się do jej szerokiego wykorzystania w tradycyjnej kulturze [1].

Charakterystyka biologiczna grzybienia białego

Roślina rozwija silne, do 2,5 m długości kłącza, zakorzenione w miękkim mule dna. Cechą rozpoznawczą są duże, okrągłe liście o średnicy do 30 cm, oraz grube ogonki, które utrzymują liście na powierzchni wody. Kwiaty osiągają nawet 12 cm średnicy i wyróżniają się intensywną białą barwą. Rozmnażanie odbywa się zarówno przez kłącza, jak i przez nasiona, a kwiaty zapylane są przez owady, co zwiększa sukces reprodukcyjny gatunku [9].

Grzybień biały preferuje środowiska o stabilnych warunkach troficznych, najczęściej spotykany jest w zbiornikach o niskim lub umiarkowanym stopniu żyzności. Współwystępuje z innymi roślinami wodnymi i stanowi ważny element ekosystemów wodnych [7][8].

Znaczenie grzybienia białego w ochronie środowiska

Obecność grzybienia białego świadczy o dobrym stanie jakościowym zbiorników wodnych. Wprowadza różnorodność biologiczną, wpływa stabilizująco na dno oraz współtworzy warunki siedliskowe niezbędne dla wielu gatunków zwierząt wodnych i lądowych [1][7][8].

Gatunek ten znalazł się w centrum zainteresowania działań ochronnych – zarówno lokalnych, jak i krajowych. Jest wskaźnikiem naturalności ekosystemu wodnego oraz symbolem prawidłowo zarządzanych środowisk przyrodniczych [1][5].

Podsumowanie

Grzybień biały to kluczowy przedstawiciel toni wodnych Europy i Azji, ważny wskaźnik stanu środowiska i obiekt ochrony, cieszący się szczególnym uznaniem wśród miłośników przyrody ze względu na urodę i rolę ekologiczną. Dbałość o jego siedliska jest nie tylko działaniem na rzecz zachowania krajobrazu, ale także wyrazem troski o przyrodniczą różnorodność i jakość zasobów wodnych [1][2][5][8][9].

Źródła:

• [1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzybienie_bia%C5%82e
• [2] https://atlas.roslin.pl/plant/7457
• [3] http://www.krainaniezwyklosci.pl/pl,grzybienie,biale,,raquo,,roslinnosc,doliny,baryczy,524.html
• [5] https://www.waterandgarden.pl/blog/19_co-to-sa-nenufary-grzybienie-biale-nymphaea.html
• [6] https://www.medianauka.pl/grzybienie-biale
• [7] http://barycz.pl/index_przyroda.php?dzial=3&kat=23&art=106&limit=0
• [8] https://magazyn.salamandra.org.pl/m13a25.html
• [9] https://www.doz.pl/ziola/z1475-grzybien_bialy